Pelvic (PV) Examination OSCE Checklist
Step | Action | Notes / Rationale |
1. Preparation | - Wash hands (or use alcohol gel). - Gather equipment: gloves, speculum (appropriate size), lubricant, light source, swabs, slides, drapes, etc. | - Ensures asepsis and readiness. - Having all equipment within reach prevents breaks in the exam. |
2. Introduction | - Introduce yourself (name, role). - Confirm patient name and DOB. - Explain the examination in simple terms (purpose, steps). | - Builds rapport, ensures correct patient, and clarifies the reason for the exam. |
3. Chaperone & Consent | - Explain the need for a chaperone and confirm their presence. - Obtain informed consent. - Ask about any pain or if they need to empty bladder. | - Chaperone is essential for patient comfort and legal reasons. - Consent: ethical and mandatory. - Empty bladder for comfort. |
4. Positioning | - Ask patient to lie in modified lithotomy position: supine, hips/knees flexed, feet supported. - Drape appropriately. | - Ensures optimal visualization while maintaining patient privacy. |
5. External Inspection | - Expose only the genital area. - Separate the labia majora. - Inspect for lesions, discharge, inflammation, scarring. - Palpate inguinal lymph nodes if necessary. | - Identifies any external pathology (e.g., vulvar lesions, masses, Bartholin’s cyst). - Check lymph nodes for enlargement/infection. |
6. Speculum Examination | 1. Inform patient: “Inserting the speculum, you may feel some pressure.” 2. Lubricate speculum (minimal if obtaining Pap smear). 3. Insert speculum gently, angling posteriorly. 4. Open and lock blades to visualize cervix. 5. Inspect vaginal walls & cervix (color, lesions, discharge). 6. Collect samples (Pap smear, swabs) if needed. 7. Withdraw speculum slowly (unlock first). | - Allows direct visualization of cervix & vagina. - Avoid excessive lubrication when taking cervical cytology samples. |
7. Bimanual Examination | 1. Explain: “I’ll now use two fingers internally and a hand on your tummy.” 2. Lubricate index & middle fingers of dominant hand. 3. Insert fingers gently into vagina, palpate vaginal walls & fornices. 4. Assess cervix: mobility, tenderness (CMT), consistency. 5. Palpate uterus: place other hand suprapubically. Check size, position (anteverted/retroverted), mobility, and tenderness. 6. Palpate adnexa: move internal fingers laterally, external hand in corresponding iliac fossa. | - Identifies uterine size/position, adnexal masses or tenderness. - Cervical motion tenderness may indicate pelvic inflammatory disease. |
8. Completion | - Gently withdraw fingers, observe glove for blood or abnormal discharge. - Cover patient, inform them exam is complete. - Dispose of used equipment. - Wash hands or use alcohol gel. | - Maintains patient dignity. - Inspecting glove helps identify any unseen bleeding or discharge. - Proper hygiene after exam. |
9. Explain Findings & Document | - Thank the patient and offer tissue if needed. - Summarize key findings in simple language. - Document findings in notes (external, speculum, bimanual), mention chaperone and any samples taken. | - Good communication fosters trust. - Clear documentation is essential for continuity of care, medicolegal record. |
10. Further Steps | - Suggest or arrange additional investigations if required (e.g., ultrasound, swabs, follow-up Pap results, etc.). | - Ensures comprehensive patient care. |
Key Reminders:
Always communicate each step to the patient.
Use a chaperone to protect both patient and clinician.
Keep the exam comfortable and maintain the patient’s dignity.
Stop if the patient requests or expresses significant discomfort.
Document thoroughly (including who acted as chaperone).
This table provides a streamlined approach to performing a PV exam with both speculum and bimanual components, ensuring you cover all essential elements in an OSCE or clinical context.
ตารางตรวจภายใน (Pelvic Examination: PV) สำหรับการสอบ OSCE
ขั้นตอน | การปฏิบัติ (Action) | หมายเหตุ / เหตุผล (Notes / Rationale) |
1. การเตรียม (Preparation) | - ล้างมือ (หรือใช้น้ำยาแอลกอฮอล์เจล) - เตรียมอุปกรณ์: ถุงมือ, สเปคุลัม (ขนาดเหมาะสม), สารหล่อลื่น, ไฟส่องสว่าง, ไม้ก้านเก็บตัวอย่าง/สว็อบ (swabs), สไลด์, ผ้าคลุม เป็นต้น | - รักษาสุขอนามัยและความพร้อมก่อนตรวจ - การมีอุปกรณ์ทุกอย่างอยู่ในระยะหยิบใช้งาน ป้องกันการหยุดชะงักระหว่างตรวจ |
2. แนะนำตัว (Introduction) | - แนะนำตัว (ชื่อ, ตำแหน่ง) - ยืนยันชื่อและวันเดือนปีเกิดผู้ป่วย - อธิบายขั้นตอนโดยใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย (อธิบายวัตถุประสงค์, ขั้นตอน) | - สร้างความไว้วางใจและยืนยันว่าตรวจถูกคน - อธิบายเหตุผลในการตรวจให้ผู้ป่วยเข้าใจ |
3. ชัปเพอโรน & การขออนุญาต | - อธิบายความจำเป็นที่จะต้องมีชัปเพอโรน (chaperone) และยืนยันว่ามีอยู่ - ขออนุญาตทำการตรวจ (informed consent) - ถามว่าผู้ป่วยมีอาการปวดหรืออยากเข้าห้องน้ำก่อนหรือไม่ | - ชัปเพอโรนช่วยให้ผู้ป่วยรู้สึกสบายใจและป้องกันปัญหาทางกฎหมาย เอาจริง ๆ อันนี้ AI เพิ่มเข้ามาในไทยก็คือที่เราพูดก่อน informed consent นั่นแหละ - การขออนุญาตเป็นสิ่งจำเป็นด้านจริยธรรมและกฎหมาย - การให้ผู้ป่วยปัสสาวะก่อนตรวจช่วยลดความไม่สบายตัว |
4. จัดท่าผู้ป่วย (Positioning) | - บอกให้ผู้ป่วยนอนหงาย ยกสะโพกและเข่างอ (ท่า lithotomy ดัดแปลง) - ใช้ผ้าคลุม ปิดส่วนที่ไม่เกี่ยวข้องให้เรียบร้อย | - ให้เห็นอวัยวะสืบพันธุ์ชัดเจน - รักษาความเป็นส่วนตัวและศักดิ์ศรีของผู้ป่วย |
5. ตรวจภายนอก (External Inspection) | - เปิดเฉพาะบริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ - แยกแคมใหญ่ (labia majora) เพื่อดูรอยโรค, ตกขาว, การอักเสบ, แผลเป็น - คลำต่อมน้ำเหลืองบริเวณขาหนีบ (inguinal lymph nodes) หากจำเป็น | - ตรวจหาความผิดปกติภายนอก เช่น ตุ่ม/ก้อน, ซีสต์ของต่อมบาร์โทลิน - ต่อมน้ำเหลืองโตอาจบ่งบอกการติดเชื้อหรือโรคอื่นๆ |
6. การตรวจด้วยสเปคุลัม (Speculum Examination) | 1) แจ้งผู้ป่วยก่อน: “จะใส่สเปคุลัม อาจรู้สึกแน่นเล็กน้อย” 2) ทาสารหล่อลื่นที่สเปคุลัม (ถ้าต้องทำ Pap smear ใช้สารหล่อลื่นเท่าที่จำเป็นหรือใช้น้ำ) 3) ใส่สเปคุลัมอย่างนุ่มนวล โดยเอียงไปทางด้านหลังเล็กน้อย 4) เปิดและล็อกสเปคุลัมเพื่อให้เห็นปากมดลูก 5) ตรวจดูผนังช่องคลอดและปากมดลูก (สี, แผล, ตกขาว) 6) หากต้องเก็บตัวอย่าง (Pap smear, swabs) ให้ทำขั้นตอนนี้ 7) ถอดสเปคุลัมออกอย่างนุ่มนวลและปลดล็อกก่อนดึงออก | - เพื่อประเมินสภาพผนังช่องคลอดและปากมดลูกโดยตรง - ควรใช้สารหล่อลื่นน้อยที่สุดเมื่อจะทำ Pap smear เพื่อไม่รบกวนผล - ระมัดระวังไม่ให้ผู้ป่วยเจ็บหรือบาดเจ็บ |
7. การตรวจภายในด้วยมือ (Bimanual Examination) | 1) อธิบายผู้ป่วย: “จะใช้นิ้วสองนิ้วตรวจทางช่องคลอด และอีกมือกดหน้าท้อง” 2) ทาสารหล่อลื่นที่นิ้วชี้และนิ้วกลาง (มือข้างถนัด) 3) ใส่นิ้วเบาๆ ตรวจผนังช่องคลอดและส่วนโค้งด้านข้าง (fornices) 4) ประเมินปากมดลูก (การเคลื่อนไหว, อาการเจ็บขณะเขย่า Cervical Motion Tenderness, ความแข็ง/นุ่ม) 5) คลำมดลูก: วางมืออีกข้างที่หน้าท้องบริเวณเหนือหัวหน่าว (suprapubic) เพื่อประเมินขนาด, ตำแหน่ง (คว่ำหน้า/คว่ำหลัง), การเคลื่อนไหว, ความเจ็บ 6) คลำปีกมดลูก (adnexa): เคลื่อนนิ้วภายในไปด้านข้าง พร้อมกับมือภายนอกตรวจบริเวณท้องน้อยทั้งสองข้าง | - เพื่อประเมินขนาด, ตำแหน่ง, ลักษณะของมดลูก และตรวจหาก้อนเนื้อหรือถุงน้ำบริเวณปีกมดลูก - Cervical motion tenderness อาจบ่งบอกถึงการอักเสบในอุ้งเชิงกราน (PID) |
8. การสิ้นสุดการตรวจ (Completion) | - ถอนนิ้วออกจากช่องคลอดอย่างนุ่มนวล พร้อมสังเกตเลือดหรือตกขาวบนถุงมือ - ใช้ผ้าคลุมผู้ป่วยให้เรียบร้อยและแจ้งให้ทราบว่าตรวจเสร็จแล้ว - เก็บและทิ้งอุปกรณ์ที่ใช้แล้วในถังขยะติดเชื้อ - ล้างมือหรือใช้เจลแอลกอฮอล์ซ้ำอีกครั้ง | - รักษาความเป็นส่วนตัวของผู้ป่วย - การสังเกตที่ถุงมือช่วยให้เห็นว่ามีเลือดออกหรือตกขาวผิดปกติที่อาจไม่สังเกตในตอนแรก - สุขอนามัยหลังการตรวจสำคัญมาก |
9. แจ้งผลเบื้องต้น & บันทึก (Explain Findings & Document) | - ขอบคุณผู้ป่วยและอาจยื่นกระดาษ/ทิชชูเพื่อทำความสะอาด - สรุปผลตรวจเบื้องต้นเป็นภาษาง่ายๆ - บันทึกผลในเวชระเบียน (ทั้งส่วนที่ตรวจภายนอก, สเปคุลัม, การตรวจสองมือ) รวมถึงระบุชื่อชัปเพอโรนและการเก็บตัวอย่างถ้ามี | - สร้างความไว้วางใจและให้ข้อมูลผู้ป่วย - การบันทึกอย่างละเอียดเป็นสิ่งสำคัญต่อการดูแลผู้ป่วยและด้านกฎหมาย |
10. ขั้นตอนต่อไป (Further Steps) | - หากจำเป็น ควรแนะนำการตรวจเพิ่มเติม เช่น อัลตราซาวด์, การเพาะเชื้อ, หรือการติดตามผล Pap smear - นัดหมายผู้ป่วยติดตามผลตามเหมาะสม | - เพื่อการดูแลผู้ป่วยอย่างครอบคลุมและต่อเนื่อง - ใช้ผลตรวจอื่นๆ ประกอบการวินิจฉัย/รักษา |
หมายเหตุสำคัญ (Key Reminders)
สื่อสาร ทุกขั้นตอนกับผู้ป่วย ให้ผู้ป่วยรู้สึกปลอดภัยและร่วมมือ
ชัปเพอโรน สำคัญทั้งด้านการคุ้มครองผู้ป่วยและแพทย์
รักษาความสบาย และศักดิ์ศรีของผู้ป่วยตลอดการตรวจ
หยุดตรวจทันที หากผู้ป่วยไม่สบายใจหรือขอให้หยุด
บันทึก รายละเอียดให้ครบถ้วน รวมถึงชื่อชัปเพอโรน
Below is a comprehensive, step-by-step guide to the pelvic (internal) examination suitable for OSCE settings. It blends key details from both the Thai-language resource and the English OSCE guide. The structure emphasizes patient-centered communication, proper technique, and relevant clinical tips for medical students preparing for examinations or clinical practice.
1. Introduction and Overview
A pelvic examination (often referred to as a Per Vaginal Exam or PV Exam) is crucial in obstetrics and gynecology for:
Screening (e.g., Pap smear for cervical cancer)
Diagnosis (e.g., identifying infections, pelvic masses)
Treatment (e.g., guiding local therapy)
Follow-up (e.g., monitoring response to treatment)
Despite its importance, many patients feel anxious, embarrassed, or fearful about undergoing a pelvic exam. As a clinician, it is vital to:
Provide a clear explanation of what you are going to do.
Ensure the patient’s privacy, dignity, and comfort.
Have a chaperone (particularly if the examiner is male).
Proceed gently and methodically, explaining each step to the patient.
Pelvic examinations in an OSCE setting often focus on communication skills, patient comfort, and exam technique rather than purely on detecting pathology. However, understanding pathologies (e.g., vulvar lesions, cervical infections, uterine or adnexal masses) remains essential.
2. Preparation and Equipment
2.1 Gather Equipment
Examination gloves (non-sterile).
Lubricant (e.g., K-Y Jelly or water-based gel).
Paper towels or drapes.
Speculum (bivalve speculum in appropriate size; Graves or similar).
Long forceps (sponging forceps) and cotton balls if you need to clean or obtain specimens.
Cotton swabs for collecting specimens (e.g., in cases of suspected infection).
Ayre spatula and/or cytobrush for Pap smear.
Glass slides and fixative (95% alcohol) if performing Pap smear or wet mount.
Culture media tubes if you need to send swabs for microbiological studies.
Light source (ensure adequate illumination).
Additional: If rectovaginal exam is anticipated, have extra lubricant ready.
Tip: In some OSCEs, you may not have all instruments physically present but be prepared to describe them and their uses.
2.2 Patient Preparation
Wash hands and don PPE (gloves, apron) as appropriate.
Introduce yourself: Name and role (e.g., “Hello, I’m Dr. ___, I’m one of the medical students/doctors.”).
Confirm patient identity: Name and date of birth.
Explain the procedure in clear, simple language:
“I need to do an internal (vaginal) examination today, which involves looking at and feeling inside your vagina to check the health of your womb and ovaries.”
Emphasize that it can be slightly uncomfortable but should not be painful.
Reassure them they can ask you to stop at any time.
Explain the need for a chaperone: This is vital for legal and ethical reasons.
Obtain informed consent: “Do you have any questions? Are you happy to proceed?”
Check for pain or pregnancy and ask if the patient needs to empty her bladder.
Provide privacy for the patient to remove underwear.
3. Brief Abdominal Examination
Before performing a pelvic exam, a quick abdominal exam is often done (particularly in an OSCE).
Inspect: Skin changes, distension, previous scars.
Palpate lightly in the nine abdominal regions for any tenderness or masses.
If significant findings (e.g., large masses, marked tenderness) are noted, document them before proceeding.
4. Patient Positioning
Re-check consent: “I’m now going to begin the internal examination. Are you still comfortable to proceed?”
Place the patient in the modified lithotomy position:
The patient lies supine.
Hips and knees flexed, feet either resting in stirrups or flat on the bed with knees apart.
Buttocks close to the edge of the examination couch.
Use drapes or sheets to protect the patient’s privacy, exposing only the genital area.
Alternative positions include Sim’s (left lateral) or dorsal position with knees flexed (helpful in special circumstances). However, in an OSCE, lithotomy is most common.
5. External (Vulval) Examination
5.1 Inspection
Explain to the patient that you will look at the external area first.
Gently separate the labia majora.
Look for:
Skin changes: rashes, excoriations, ulcers (e.g., herpes), lesions (e.g., genital warts).
Discharge: noting color, odor, consistency.
Swelling or masses: e.g., Bartholin’s cyst near the 4 o’clock or 8 o’clock position of the introitus.
Scarring or signs of trauma, female genital mutilation.
Inflammation or redness around urethra (urethral or Skene’s gland issues).
Prolapse: a visible bulge. Ask the patient to cough gently to see if anything descends.
5.2 Palpation
Inguinal lymph nodes: Palpate bilaterally for lymphadenopathy.
Bartholin’s glands: Palpate at about 4 o’clock and 8 o’clock of the vaginal opening for swelling, tenderness.
6. Speculum Examination
A speculum exam is often part of a complete pelvic examination, especially if you need direct visualization of the vagina and cervix or to collect Pap smears or other samples.
Select an appropriately sized speculum.
Lubricate the speculum blades with warm water or a small amount of water-based gel (if performing a Pap smear, some guidelines advise using only water or minimal lubricant to avoid interfering with cytology results).
Explain: “I’m going to insert the speculum now; you’ll feel some pressure.”
Separate the labia gently with your non-dominant hand.
Insert the speculum at a slight angle, guiding the blades posteriorly to avoid the urethra/clitoris.
Once fully inserted, open the blades slowly and lock the speculum in place.
Inspect:
Vaginal walls: look for lesions, discharge, rugae (noting that rugae are more prominent in reproductive age; less so in postmenopausal women).
Cervix: color, shape (nulliparous vs. parous), presence of ectropion, erosions, polyps, abnormal discharge or bleeding.
Obtain samples if needed:
Pap smear: Use an Ayre spatula or cytobrush, rotate gently in the cervical os, then spread on a glass slide and fix immediately in 95% alcohol (or use liquid-based cytology as per local guidelines).
Swabs: e.g., high vaginal swab for infection, endocervical swab for gonorrhea/chlamydia, etc.
Remove the speculum:
Unlock it while gently withdrawing, visualizing the vaginal walls.
Take care not to pinch the patient’s labia or pubic hair.
7. Bimanual Examination
7.1 Introduction
Ask the patient: “I’m now going to feel inside with two fingers and press on your tummy with my other hand.”
Reapply lubricant to your dominant hand’s index and middle fingers.
7.2 Steps
Insert two fingers (index and middle) of your dominant hand gently into the vagina, palm lateral or facing upwards.
Vaginal walls: Palpate for irregularities, masses, or areas of tenderness.
Vaginal fornices: Gently move fingers around the cervix (anterior, posterior, lateral fornices) to detect any masses or tenderness.
Cervix:
Consistency: firm or soft.
Cervical motion tenderness: Gently move the cervix side to side. If painful, it may suggest pelvic inflammatory disease (PID) or other pathology.
Uterus:
Use your non-dominant hand on the lower abdomen (suprapubic area).
Simultaneously elevate the cervix/uterus with the internal fingers and palpate the uterus between both hands.
Assess:
Size (e.g., about the size of a small orange if normal).
Position: anteverted (tilted forward) or retroverted (tilted backward).
Shape: smooth or irregular (e.g., fibroids).
Mobility: a normal uterus is usually mobile and not fixed.
Tenderness: might indicate infection or other pathology.
Adnexa (ovaries and fallopian tubes):
Move your internal fingers into the lateral fornix (left or right).
Palpate the corresponding lower quadrant externally with your non-dominant hand.
Try to capture the ovary between your internal and external hands. Normal ovaries may be difficult to feel unless enlarged.
Note any masses, tenderness, or restricted mobility.
7.3 Interpreting Findings
Enlarged uterus: consider pregnancy, fibroids.
Tender adnexa: consider pelvic inflammatory disease, ovarian cyst rupture/torsion.
Adnexal mass: consider ovarian cyst, tumor, ectopic pregnancy.
8. Rectovaginal Examination (Optional)
In certain scenarios (e.g., suspected endometriosis in the uterosacral ligaments, posterior wall pathology, or staging of cervical cancer), a rectovaginal exam (RV exam) may be indicated.
Explain: “I’m going to place one finger in the vagina and another in the back passage (rectum).”
Re-lubricate and use your middle finger for the anus, index finger in the vagina.
Assess:
Rectal wall for masses, nodules.
Rectouterine pouch (pouch of Douglas) for fluid or masses.
Uterosacral ligaments for nodularity (endometriosis).
Parametrium infiltration (important in cervical cancer staging).
Note: Rectovaginal examinations can be uncomfortable; proceed gently and only if indicated.
9. Completing the Examination
Gently withdraw your fingers, observing any blood or abnormal discharge on the gloves.
Cover the patient’s lower body.
Thank the patient and provide privacy so they can dress.
Dispose of PPE and used instruments in the correct clinical waste bins.
Wash your hands thoroughly.
Summarize your findings to the patient (in simple terms) and answer any questions.
Document in the medical record (including the presence of a chaperone).
10. Example Documentation
“PV exam: MIUB (Multiparous introitus, urethra, Bartholin’s glands normal). Vagina with normal mucosa, no discharge. Cervix multiparous, no gross lesion, no cervical motion tenderness. Uterus normal size, anteverted, mobile, nontender. Adnexa: no palpable mass, nontender bilaterally. Rectovaginal exam: normal sphincter tone, no masses, free cul-de-sac, soft parametrium. Impression: Normal pelvic exam.”
11. OSCE Checklist Summary
Below is a concise OSCE-style checklist you can use in practice or revision:
Introduction
Hand hygiene, PPE as needed.
Introduce self (name, role).
Confirm patient (name, DOB).
Explain examination (purpose, steps, that it might be uncomfortable).
Offer chaperone, gain consent.
Ask about pain or possibility of pregnancy.
Ask patient to pass urine if needed.
Brief Abdominal Exam
Inspect, lightly palpate for tenderness or masses.
Positioning
Check consent again.
Place in modified lithotomy (cover with a sheet).
External (Vulval) Examination
Don gloves/apron.
Adequate lighting.
Palpate inguinal lymph nodes.
Inspect vulva (ask patient to cough if needed).
Vaginal (Speculum) Examination (if indicated)
Inform patient; check comfort.
Insert speculum with lubrication.
Inspect vaginal walls, cervix.
Collect samples (Pap smear, swabs).
Bimanual Examination
Palpate vaginal walls, fornices.
Palpate cervix (motion tenderness).
Palpate uterus bimanually (size, shape, position, mobility).
Palpate adnexa (ovaries, fallopian tubes).
Rectovaginal Examination (if indicated)
Explain thoroughly; re-check consent.
Insert one finger in vagina, one in rectum.
Assess posterior uterus, pouch of Douglas, uterosacral ligaments.
Completion
Withdraw fingers, inspect gloves for discharge/blood.
Cover patient, thank them.
Dispose of equipment and PPE, wash hands.
Summarize findings to patient.
Document in notes (include chaperone details).
Further Assessments and Investigations
Urinalysis (including β-HCG).
Speculum exam (if not already done).
Microscopic swabs (high vaginal/endocervical).
Ultrasound pelvis (if mass or structural abnormality suspected).
12. Key Tips for OSCE Success
Communication: Maintain a calm, reassuring tone. Constantly check patient comfort (“Let me know if you feel any discomfort or if you want me to stop”).
Explain each step in non-technical language.
Professionalism: Always have a chaperone, especially if you are male or if the patient requests one.
Confidence with Technique: Practice the positions for your hands, especially during bimanual palpation.
Documentation: Be systematic and concise, noting normal/abnormal findings.
Final Note
A thorough pelvic exam requires compassion, clear communication, and proper technique. By integrating the principles outlined above—with attention to patient dignity and informed consent—you will be able to perform a safe, respectful, and diagnostically valuable pelvic exam in both real clinical practice and the OSCE setting.
Comments